Güneş

Güneş
Binlerce yıldır, insanoğlu güneşi gözlemektedir, tnsan, güneşten korkmuş, sevmiş ve tapmışıır. Sonradan, güneşin bir küre olduğunu ve bütün enerjinin ışınlarından geldiğim anlamıştır.
Sonraları, merakın
sebep olduğu bir şevkle,
insan bu yanan kürenin ne olduğunu, nedeyapıldığını ve nasıl
çalıştığım öğrenmek
istemiştir. Böylece tapılan bir cisim
olmaktan, bilimsel
araştırmaların hedefi
olmuştur.
BÜTÜN ENERJİNİN BİLİNMEYEN ÜRETİCİSİ

Bir bitki, bir motor, bir hayvan veya uzaktaki bir kasaba hakkında konuş­tuğumuz zaman, bunların neye ben­zediğini biliriz. Güneş, diğer taraftan nerdeyse bir bilinmeyendir ve bilim­sel olarak o kadar büyük rakkamlar-la açıklanmaktadır ki bilim adamları bile bunun anlamını tahmin etmek­te güçlük çekerler.
Milyonlarca dünya kadar büyük...

Bu bilgileri inceleyelim. Güneş dün-"— ,150 milyon .kilometre kadar îadtr. Bu uzaklık, dünya ile ay arası uzaklığın 400 katıdır veya mümkün olduğunu varsayarsak, dünyadaki en halı uçakla 17 yıHık bir yoldur.
Güneşin çam 1 -393-400 kOomstredir. Yani hacrrife kadar toûyöttür ki; gü­neş içi boş Mr küre olsaydı, dönya ve etrafmd* dâmmar^işâikla W-ne sığacaktı! Bu*ör»^ mmronun üzerinde dünyayv İçine atabilir. Fa­kat, güneşin yoğunluğu dünyanın-kinden azdır.
Uzaklık, dünya güneş;
149.631.000 km.
Çap: 1.392.400 km
Hacim: 1.300.000 kere dünyanın
hacmi
Kütle: 333.000 kere dünyanın
kütlesi
Yoğunluk: 1.410 kg/m3 (Dünya.
5.520 kg/m3)
Yerçekimi: 28 kere dünyanın
yerçekimi
Yüzeydeki ısı: 5.8O0°C
İçerdeki ısı: 15.000.000»C
Yas: 4 veya 5 bin milyon y
Ağırlığı dünyamnkinin 300 C dır.
Bu kadar büyük bir kütlenin yerçe­kimi çok fazladır. (Dünyanın yerçe­kiminin 28 katı) örneğin dünyada 70 kilo gelen bir kişi, güneşte 2 ton ge-4eçeRtir.
Oüneş bütün değişik radyasyon çe-şttterini yaymaktadır. Güneş radyas­yonunun dünyaya ulaşması sekiz dakika kadar sürmektedir.
çok fazla parlak bilim adamları, görebilmek için özel Gözlemciler, göze ' verebilecek zararlı
korunabilmek için.
jfineşi filtre aracılığıyla kekledirler. Koronafraf, atarak, güneş tutulması '" bir görüntü oluşturur, _r görülür. "Heliostat" mlet de, güneşin hareket ^ rağmen, görüntüsünün -•bir noktaya yansımasını stğîar. 'Spectroheliograf' M ısınları inceler. Güneşin
_,__ i bulutsuz bir atmosferde
gBdenebilmesi için bu gözlem mmçian dağların tepelerinde. Günümüzde, güneş, .da gözlem araçlarıyla gözlenebilmektedir.
Yandaki resimde, Arizbna, bulunan heliostat görülmektedir.

Soldaki resim güneş batanında çekilmiş olarak gördüğümüz güneş ışını gerçekteki gökkuşağını oluşturan renklerin''J karışımından oluşmuştur. Dünyaya ulaşması için, güneş ışığının, ışıkları değişik mikta geçiren atmosferden geçmesi gerekir. Kırmızı renk diğer renklerden daha kolay geçtiğk güneş kırmızı gözükür ki, bu dt güneş batımında ortaya çıkanlflı durumdur. Soldaki şekilde, güneşin iki durumu görülmektedir; gökyüzünün t, üst noktasındayken (öğlen)ufuktayken (güneş batımı} her iki durumda da güneş ^ atmosferi geçer.



GÜNEŞİN SIRLARI
Güneş, gezegenler sisteminin orta-andadır ve yerçekimi gücüyle bu sis­temi bir arada tutar. Güneş astrono­misi ve fiziği çok önemlidir. Çünkü ' güneş hem dünyayı çok etkiler ve hem de dünyaya en yakın yıldızdır.
Diğer yıldızlar güneşten farklı olma­sına rağmen, bilim adamları güneşi inceleyerek diğer uzaktaki büyük kütleler hakkında fikir edinmektedir­ler.
Fiziksel güneş
Güneş, ilk bakışta görüldüğü gibi, düzgün yuvarlak bir madde değildir. Gerçekte, güneş yanıcı bir gaz küt­lesinden oluşmuştur ve dolayısıyla burada hiç bir yasam türü oluşamaz.
Güneşi oluşturan gazlar merkezin et­rafında simetrik Bir şekilde bulun­maktadır ve çekilen resimlerde bu gazlar yüksek sıcaklıktan dolayı kaynar gibi gözükmektedir.
Diğer gezegenlerin aksine güneşin yüzeyi yoktur. Güneşi oluşturan gaz­lar, diğer gazlarda da olduğu gibi, ana merkezin dışına dağılırlar. Gü­neşin enerjisinin kaynağı çekirdek­tir. Yüksek yoğunluktaki bir gaz böl­gesi. Çekirdeğin etrafında fotosfer adında bir daire vardır. Güneşeener-Jisi bu bölgeden yayılır. (Kızıl ötesi, mor ötesi, X- ışınları.gamma ışınlan ve radyo dalgaları.)
Gözlemler sonucu, fotosferin etrafın­da, aktif gazlardan oluşan bir ince
GÜNEŞTEKİ NÜKLEER
REAKSİYONLAR
Güneşin bu sonsuz enerjisini açıklamak için bilim adamları eski yıllarda şöyle bir açıklama getirdiler. Yüzeyde bulunan hidrojen atomları güneşin güçlü yerçekimiyle yeryüzüne çekilirler burada büyük bir hızla başka bir hidrojen atomuna çarpınca, bu, iki atom birleşir ve daha ağır bir
atom olan helyum atomunu oluştururlar. Bu çarpışma sırasında kaybolan küçük miktarda kütle de büyük bir enerjiye dönüşür. Yani güneşin enerjisi yanmadan değil,nükleer reaksiyonlardan gelir. Bu enerji güneşte hidrojen olduğu sürece varolacaktır.
tabaka var olduğu anlaşıldı. (Kro­mosfer) Bu bölge binlerce kilometre yükseğe fışkıran, kaynayan gazlar­la doludur. Kromosferin ötesinde de uzayan güneş
fotosferden ani fışkıran tz alevleri koronaya ka-r. Bu patlamalara güneş Bunlar uzaya fışkı-zaman binlerce kilomet-uzanabilirler.
İnsan ve çok kısa süren par-t noktalar görülebilir. Bunlar, çok 1 bir ışık yayan, kromosferdeki malardır. Gözlemlere göre bun-baztları çok yüksek miktarda Mdyasyon yayar ki bu miktar insan için öldürücüdür. Fakat dünyanın et-raftndaki atmosfer bu radyasyonu tu­lar. Bu patlamalar aya giden astro­notların hayatlarım tehlikeye sok­muştur.
Güneş lekeleri
Dörtyüz yıl önce Galife kendi yap­tığı teleskopla güneş lekelerini (Gü­neş yüzeyinde daha karanlık gözü­ken küçük alanlar) ilk olarak görmüş­tür.
Başta, bu kara lekelerin dünyanın atmosferindeki çöküntülerden ileri geldiği zannedilmiş, fakat sonra ya­pılan araştırmalar sonucu bunların güneş üzerinde oldukları anlaşılmış­tır. Bugün bu tekelerin, güneşin mer-
kezinden gelen ve fotosferi oluşturan büyük gaz sütunları oldukları bilin­mektedir. Uzaktan bakılınca güneşin parlaklığı yanında daha karanlık gö­zükmektedirler.
Günümüzde, güneş lekeleri hak­kında daha fazla ve kesin bilimsel bil­giler vardır, büyüklükleri, yükseklik­leri, ne kadar sürdükleri. Bu lekele­rin günlük hareketleri incelenerek güneşin de dünya gibi bir eksen et­rafında döndüğü anlaşıldı. Bu leke­lerin değişik enlemlerde, değişik hız­larda dönmeleri, güneşin yüzeyinin bir bütün olmadığı sonucu çıkarıldı. Bu dönüş hızı ekvatorda daha fazla (bir tur 25 gün) ve kutuplarda daha azdır (Bir tur 34 gün).
Bundan sonra bu lekelerin 11 yıl­da bir minimum ve maksimum akti-viteye ulaştıkları saptandı.
Onbir yılda değişen bu olayın dün­yadaki yaşamı da etkilediği anlaşıl­dı. (Bunlar içinde, bitkilerin büyüme­si, mini buzul çağları, yağmurun faz­la olması ve bazı uzmanlara göre in­sanların düşüncelerinin değişmesi sayılabilir.)
Diğer güneşler
Güneş uzaydaki en büyük yıldız değildir. Bazı yıldızlar o kadar büyük­tür ki içlerine güneşimiz boyunda 25 milyon yıldız sığabilir. Galaksimiz sa-

EĞER GÜNEŞ SÖNSEYDİ
Güneş ışığının dünyaya ulaşması?:
8.5 dakika
sürer. Eğer aniden güneş
enerjf vermeyi
durdutursa, dünya ımz 8. S dakika'
sonra ölmeye başlar. Başlangıçla,
suyun buharlaşması,
rüzgar akıntılan,
yağmur ve kar durur.
Fakat güneşin sönmesi mümkün mü
SadecÇ mümkün değil,
kesindir. Fakat
bu çok uzun zaman sonra atacak
bir olaydır. Uzmanlar, gü nesin
en azından dört bin milyon
yıldır parlattığını hesapladı/ar.
Hidrojenin
çoğu helyuma dönüşünce
güneş Ölmeye başlayacaktım
manyolunda 100.000 milyon geze­gen vardır. Galaksimizin bir ucundan diğer ucuna gitmek 100.000 ışık yılı kadar sürer.