buharlı lokomotif

 

Buharlı lokomotif, bugünkü gelişmiş haline gelinceye kadar, birçok değişik­lik geçirmiştir.

Buharlı lokomotif başlıca üç bölümden meydana gelmiştir: Basınç altında bu­har oluşturan kazan, buhar makinesi, şasiyi ve tekerlekleri içine alan taşıt. Kazan, lokomotifin en önemli parçala­rından biridir. O da üç kısımdan yapıl­mıştır: Bir yanma odasıyla birlikte birateş ocağı, içinden, ocağın kızgın gazla­rının dolandığı borular geçen ve su kit­lesine gömülü olan silindir, üstünde ba­cası bulunan dumanlik. Silindirlerden çıkarken basıncı azalmış buhar, olanca gücüyle sürüklediği gazların, bacanın altındaki salma deliğinden bacaya çe­kilmesini sağlar. Bu da, parçalanmış veya toz kömürün yanmasını alabildiği­ne hızlandırır. Toz halinde püskürtü­lecek taş kömürünün, bir yükleme ma­kinesiyle, doğrudan doğruya kazana ak­tarılabilmesi gibi bir kolaylığı da var­dır. Ancak, mazotla ısıtmada da, yakıt otomatik olarak verildiğinden, bu usûl çok daha elverişlidir. Lokomotifin silin­dir kısmı üzerinde bir buhar alma kub­besi vardır. Bu kubbe, ikili boruyla bu­harı silindire gönderir, ikili boru, regü­latör denilen bir valfı, gerektiği zaman açar ya da kapar. Makinist, lokomotifi yürütmek veya durdurmak için, hu val­fı bir demir çubuk vasıtasıyla çalıştırır.

Lokomotifin pistonlu buhar makinesin­de, sağda ve solda olmak üzere, en azın­dan birer silindir yer alır. Bu silindir­ler, aralarında birleştirilmiştir. Çekme­celerden ya da supaplardan geçerek silindirlere giren ve pistonların çevresi­ni saran buhar, pistonları çalıştırma görevini yaptıktan sonra yine bu çek­mecelerden veya supaplardan çıkar. Pistonların düz bir doğrultu boyunca gidip gelerek çalışması, hareket kolları ve manivelalar aracılığıyla, tekerlekleri çeviren güce dönüşür. Buhar dağıtıcısı görevini yapan çekmece, döner bir din­gilin üzerine takozlanmış eksantrikle­rin çalıştırdığı bir kulisle harekete ge­çer. Kulis, bir marş şanjımanına bağlı­dır. Makinist bu marş şanjımanını bir kol ile işletir. Bu kol ayrıca, pistonlar-daki buharın genleşme derecesini ayar­lar. Böylelikle, buhar gücünün, alt edilecek dirençle orantılı tutulması sağ­lanır.

Kazanla buhar makinesinin üstünde bulundukları şasi ise, birbirine kuşak­larla çok sağlam bir şekilde bağlanmış iki ana kirişten meydana gelir. Bu şasi, makaslarla tekerleklerin üzerine otur­tulmuştur. Makaslar birbirlerine den-geliklerle bağlıdır. Bu dengelikler, yü­kün makaslar üzerine eşit olarak ve de­ğişmez bir şekilde binmesini sağlarlar. Bu dengelikler ve onların yanı sıra denkleştirme ağırlıkları olmasaydı, tekerlekler yalpalardı. Bugünkü buhar­lı lokomotiflerin yapısı son derece kar­maşıktır. 3300 beygirgücünde, ağırlığı 130 tonu bulan dev lokomotifler vardır.