elektromıknatıs |
Elektrik akımının bir pusulanın iğnesini saptırdığını, ilk olarak 1819'da. Danimarka'lı büyük fizik bilgini Oers-ted tespit etmiş ve bu keşiften yararlanan Ampere de, elektromagnetizma olaylarının kanunlarını bulmuştur. Ampere, daha sonra, içine demir çubuk yerleştirilmiş bir bobinden elektrik akımı geçirilince, çubuğun mıknatıslandığını; akım kesilince de, mıknatıslanmanın sona erdiğini görmüş ve böylece, elektromıknatıs ortaya çıkmıştır. Çok geçmeden, elektromıknatıs, ampermetre ve voltmetre gibi, bir elek- |
trik akımının yoğunluğunu ve gerilimini ölçmeye yarayan âletlerin hassas parçası olmuştur.
Daha sonra, elektromıknatısın kullanılma alanı iyice genişlemiştir. Bugün elektromıknatıs, bazıları çok önemli olan pek çok âletin ana parçası durumundadır: Bir telgraf alıcısının armatürünü, bir elektrik zilinin tokmağını çalıştıran hep elektromıknatıstır. Elektrik anahtarlarında, otomatik devre-kesicilerde ve alarm düdüklerinde de elektromıknatıs yer alır. Diğer taraftan, şantiyelerde, limanlarda, garlarda, fabrikalarda ve atölyelerde, ağır yükleri kaldırmak için elektromıknatısa başvurulur. Atom fiziği araştırmalarında da elektromıknatısın oynadığı rol önemlidir.
Elektrik atomlarını hızlandırıcı âlette, atomları elektrik yüklerine göre saptıran, onları hızlarına, yâni enerji yüklerine göre eğrilten, elektromıknatıstır. Elektrik atomlarının cinsi, böylelikle elektromıknatıs sayesinde ayırdedilir. Tıpta da zaman zaman elektromıknatıstan faydalanılır. Göz hekimleri, göz küresine girmiş yabancı magnetik maddeleri, elektromıknatıs aracılığıyla çıkarırlar. Böyle bir işlemden önce ya da işlem sırasında, göze girmiş olan yabancı maddenin cinsine ve durumuna göre tedbirler almak gerekir. Son derece güçlü magnetik alanlar elde etmek için yapılan elektromıknatıslar, yumuşak demirden bir magnetik devre meydana getirirler. Yumuşak demirin iki ucunda, kesik koni biçiminde iki çekirdek, yâni kutup parçaları bulunur. Kutuplar arasında çok az bir uzaklık vardır. Mıknatıslanma, yumuşak demirin kutuplarına yakın kısımlarına yerleştirilmiş birer bobinle sağlanır. Çok kuvvetli magnetik alanlar elde etmek için, büyük bir enerji harcamak gerekir. Bu enerji, bütünüyle ısıya dönüştüğünden, sürekli bir soğutucuya gerek vardır. Soğutuculuk görevini, elektromıknatısın bakır iletkenleri üzerinde dolaştırılan bir su akımı yerine getirir.
Fransa'da Bellevue Bilimsel Araştırmalar Merkezi'nin laboratuvarına yerleştirilmiş bir dev elektromıknatıs (bu. dünyanın en güçlü magnetik makinelerinden biridir) sayesinde fizikçiler, ilk defa atom çekirdeğinin bilinmeyen özelliklerini öğrenebilmişlerdir.
Dev elektromıktanıstalar sayesinde günümüzde arabalar yapılabilir.Dev mıknatısların itme çekme güçüyle oluşan hareket enerjisinden elektrik üretilebilir. Üretilen elektrik değişik yerlerde yine hareket, itme, çekme, ısı,ışık gibi maddelere dönüştürülebilir. Bunun üzerine yapılmış manyatik motorsiklet ve bir otomobil mevcuttur.
YanıtlaSil