nükleer enerji hızlandırıcısı
Atom çekirdeği denilen o inanılmayacak kadar küçük, fakat güçlü kaleyi fethetmek için fizikçiler, şiddetle ıırlatılan atom tanecikleri bombardımanına tutmayı düşünmüşlerdir. Böylece, mermileri eıektronıar, protonlar ve dö-tonUir olan, "atom topları" diyebileceğimiz, nükleer enerji hızlandırıcıları doğmuştur.
Günümüzde iki tip nükleer enerji hızlandırıcısı kullanılmaktadır. Birinci tip makinelerde, atom parçacığı, 1 milyon volta kadar yükselebilen, çok büyük bir potansiyel farkından yararlanılarak hızlandırılır.
Bu muazzam potansiyel farkı, Van de Graaf ya da Felici hızlandırıcılarında, bir elektrostatik makineyle, Walton ve Cockcroft hızlandırıcılarında ise bir gerilim mültiplikatörüyle elde edilir. Bu tip hızlandırıcılarda atom parçacığı, doğrusal yörünge çizer. İkinci tip nükleer enerji hızlandırıcılarına gelince; bunlarda hızlandırma işlemi, azar azar artırılmak suretiyle gerçekleştirilir ve atom parçacığı, magne-tik bir alan içinde sarmal bir yörünge çizer.
Sarmal yörüngeli hızlandırıcıların sik-lotron ve senkroton olmak üzere iki çeşidi vardır. Özellikle senkrotonlar, çok kuvvetli hızlandırıcılardır. Bunların magnetik alanları, yüksek gerilimli elelc-trik kaynağı ile senkronize edilmiştir. Dünyanın en kuvvetli nükleer enerji hızlandırıcılarından biri, Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi'nin Cenevre'deki senkrotonudur. Çarkı 3500 ton ağırlığında ve 200 metre çapında olup, 80 adet beton sütunun üstüne oturan bu muazzam hızlandırıcının dengesi hiçbir şekilde etkilenmez. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Bro-okhaven senkrotonu ile Sovyetler Birli-ği'ndeki Serpukov hızlandırıcısı, dünyanın en kuvvetli nükleer enerji hızlandırıcılarıdır. Bunlardan Serpukov hızlandırıcısının çarkı 460 metre çapındadır.
Nükleer enerji hızlandırıcıları, çeşitlerine göre. birbirinden farklı işler görür ve imkânlar sağlarlar. Meselâ düşük enerji hızlandırıcıları genellikle nükleer reaksiyonları ve atom çekirdeğinin yapısını incelemekte kullanıldıkları halde; elektronlu hızlandırıcılar, maddenin elektromagnetik özelliklerini tanımakta işe yararlar. Yüksek enerji hızlandırıcıları ise. atomun temel par-çacıklarıyla ilgilenen fizik dalına hizmet ederler.
Son zamanlarda, yepyeni bir nükleer enerji hızlandırıcısı gerçekleştirilmiştir. Bu hızlandırıcının stokaj halkası denilen çarkı üzerinde, hızlandırılan atom parçacıkları, durmaksızın döner. Çi t stokaj halkası uygulandığı takdirde, atom parçacıkları, sabit bir hedefe fırlatılacak yerde, birbirinin üzerine atılab lirler. Böylece, iki proton demeti, birbirinin tersi yönde dönerler. Bu metod sayesinde, uygulanan enerjiyi büyük çapta çoğaltmak mümkün olmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder