Herkesin yakından tanıdığı bir küçük jiroskop örneği vardır; bu araç, "bilimsel oyuncaklar" diyebileceğimiz oyuncaklar dizisi içinde yer alır. Topacın geliştirilmiş bir modeli sayılabilecek bu bilimsel oyuncak, çember biçiminde bir armaturla ekseni bu armatürün iç tarafındaki iki oyuğa yerleştirilmiş olan bir tekerlekten meydana gelmiştir. Bu oyukların dış taraflarına, destek ödevi gören birer çelik kü-recik konulmuştur.
Jiroskopun tekerleği, eksenine sarılı bir ip hızla çekilmek suretiyle döndürülür.
Çelik küreciklerden biri aracılığıyla bir dayanağa oturmuş olan jiroskop, bu dönme sırasında, dönen bir topaç gibi dengede kalır.
Jiroskop, topaçtan çok daha uzun süre dönebilir; çünkü ondan çok daha özenli yapılmıştır. Jiroskopun ekseni, çok iyi hesaplanarak tespit edilmiştir. Bu eksenin dayanma noktalarının sivri oluşu da, dönüş sırasında sürtünmenin yol açacağı hız kaybını büyük ölçüde önler. Jiroskopun dönme ekseni, uzayda, sabit bir doğrultuda olduğundan, âletin uygulama alanı çok geniştir. Ancak, bazı uygulama alanlarında, jiroskopun hızla dönmesini sağlayacak bir motorla donatılması gereklidir. Denizcilikte ve havacılıkta pusula olarak kullanılan jiroskop, bir elektrik
motoruyla çalışır. Bu âletin mıknatıslı pusuladan başlıca üstünlüğü, magnetik kütlelerden ve elektrik akımından etkilenmemesidir. Jiroskop-pusula bir, civa banyosunun üzerinde yüzer. Aletin ekseni, ancak yatay bir düzlem içinde yer değiştirebilir. Bu eksen, daima yerio dönme eksenine paralel bir durum alma eğilimi gösterir. Böylelikle gemi ya da uçak yol alırken, jiroskop ekseni, coğrafî meridyenin doğrultusunda kalır.
Jiroskoplardan gemilerde yalpa önleyici âlet olarak da yararlanılır. Rota ji-roskopu denilen jiroskop, gemide, rotanın kollanmasını sağlar. Uçaklar, sunî ufuk ve viraj göstergesi ödevini gören jiroskopları sayesinde, geceleri ve sisli havalarda, kör uçuş yapabilirler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder