Dinamo

Technorati Etiketleri: dinomo,zenobe gramme,ilk jenaratör,jenaratör yapımı,dinomonun çalışması

Buluşların çoğu, hiç umulmadık yollar­la gerçekleştirilmiştir. Belçikalı maki­nist Zenobe Gramme'ın buluşu da böy­le olmuştur. Adı geçen makinisti 1870 te ilk dinamoyu yapmaya yönelten se­bep, temizlik merakıydı. Bir gün, Gram-me, süs eşyalarının galvanize edildiği atelyesinde, kullanılmış pillerin kurşunî-yeşil artıklarını tiksintiyle seyrederken, yanında bulunan iş arkadaşlarına: "Elektrik akımını daha temiz yollardan üretemez miyiz?" Diye sormuş ve he­men kollarını sıvayıp, uğraşa uğraşa, sonunda, ünlü jeneratörünü yapmayı başarmıştı. Bu jeneratörde, yumuşak demirden, kalın çaplı ve üzerine bakır tel sarılı bir halka yer almaktaydı. Hal­ka, bir eksen üzerine yerleştirilmişti ve bir buhar makinesi tarafından, kuvvet­li bir elektromıknatısın çeneleri arasın­da hızla döndürülüyordu. Dönüşün oluşturduğu magnetik alan değişiklikle­ri ise, bir doğru akım meydana getiri­yordu. Görüldüğü gibi, dinamonun te­meli, devamlı bir mıknatısın alanında bulunan bir iletken devre üzerinde, bir elektrik akımının vücuda gelmesidir. Dinamo, Gramme'dan bu yana, büyük ölçüde geliştirilmiştir. Üstelik, pek yay­gın olarak kullanılmaktadır. Dinamo, normal çalıştığında, alternatif akım ve­rir. Doğru akım elde etmek için, dina­moya bir toplaç eklenir. Dinamonun en önemli özelliklerinden birisi de, tersinir olmasıdır. Gerçekten de, dina­monun dönecini bir patlamalı motora ya da suyla çalışan bir türbine bağla­mak suretiyle döndürecek olursak, dina­mo, kendisine verdiğimiz mekanik ener­jiyi, elektrik enerjisi haline dönüştü­rür. Bunun tersini yaptığımızda, yâni dinamoya elektrik enerjisi verdiğimiz zaman ise, mekanik enerji elde ederiz: Dönecin dönmesiyle dinamo bir elektrik motoru durumuna gelir. Yeldeğirmeninin küçük çarkı da, bize, bir tersinirlik örneği vermektedir: Çark çalıştırılınca, bir hava akımı meydana getirir; çark kendi hâline bırakılınca, bu sefer de onu, hava akımı döndürür. Dinamonun tersinirliği, 1873'te, Viya­na'da bir sergiye katılan mühendis Hip-polyte Fontaine tarafından, tesadüfen keşfedilmiştir. Bir montaj hatâsı yapan Fontaine. bir dinamoyu, iki yüz elli metre ötede çalışmakta olan bir maki­neye bağlamıştı. Dinamo da, akım alır almaz, dönmeye koyulmuştu... Demek ki, bu jeneratörden, devitken olarak yararlanılabilirdi. Bu keşif, Fontaine'de "güçleri uzaklara iletmek" düşüncesini yarattı.,,

1 Devitken mil

2 Indüklenen

3 Indüklenen bobinleri

4 Toplaç şeritleri

5 Toplaç kasnağı

6 Kömür

7 Indükleyen

8 Indükleyen sarımı

Dinamolar, motor olarak, lokomotiflere, takım makinelerine ve kullandığımız makinelere varıncaya kadar pek çok ara­cı çalıştırdıkları gibi; akım jeneratörü olarak da, sayısız devitken dinamoya ha­reket enerjisi vererek, milyarlarca am­pulün, dünyamızı ısıtmasını sağlarlar. Dinamo, uzak yerlere çok ucuza elektrik akımı sağlamak üzere, yalnızca al­maşık akım üretecek şekilde yapılmış­sa, alternatör adını alır. Almaşık akım, belirli bir frekansa (saniyedeki almaş­ına sayısı) göre sürekli olarak yön de­ğiştirir. Alçak frekanslı almaşık akım­lar, aydınlatmaya elverişli değildirler.Çünkü kesik kesik ışık verirler. Sani­yede 50 devirlik frekansa sahip akım­lar, bu kesikliği önler. Yüksek frekans yüzünden aydınlanma süreleri birbirine o kadar çok yaklaşır ki, ışıkların art ar­da gelen görüntüleri, gözün ağtabakası-na, sürekli ışık olarak düşünce, göz de bunları bir bütün hâlinde algılar.